Cato thuở thiếu thời

Marcus Porcius Cato Uticensis chào đời vào năm 95 TCN tại thủ đô Rô-ma, là con trai của Marcus Porcius Cato và phu nhân là Livia Drusa. Cả cha lẫn mẹ của ông đều mất khi ông còn rất bé, và do đó, ông phải đến sinh sống ở nhà của người cậu ông - quan bảo dân Marcus Livius Drusus, người cũng đang nuôi nấng Quintus Servilius Caepio, Servilia Caepionis Maior, và Servilia Caepionis Trẻ - những đứa con của bà Livia và người chồng đầu tiên (tuy thế nhưng người ta thường xem Quintus Servilius Caepio là anh trai ruột của Cato Trẻ), và cả Porcia (em gái ruột của Cato Trẻ), và Marcus Livius Drusus Claudianus (người con nuôi của Livius). Drusus bị sát hại năm Cato lên 4 tuổi.

Từ thuở bé, Cato đã tỏ ra là một con người cứng đầu. Ông được thầy Sarpedon nuôi dạy, và sẵn sàng hỏi lý do của mọi việc. Nhiều khi ông hỏi thầy "Tại sao...?" làm cho thầy tỏ ra bối rối.[6] Tuy nhiên, thầy Sarpedon không răn đe, dọa nạt, mà ngược lại thầy sẵn sàng trả lời mọi thắc mắc của học trò mình, và điều này mang lại một ý nghĩa lớn lao là ông rất vâng lời thầy.[7] Cato chậm rãi trong việc tiếp thu kiến thức, và ông cũng tỏ ra "khổ sở" trong việc học tập, nhưng khi đã nắm được kiến thức rồi thì ông nhớ lâu.[8]

Nhà sử học Plutarch có kể một câu chuyện như sau: lãnh tụ của người Marsi là Quintus Poppaedius Silo đã tham gia vào một cuộc tranh cãi hết sức gay cấn tại Diễn đàn La Mã (Roman Forum). Một hôm, ông ta thăm bạn là Marcus Livius và gặp gỡ những đứa trẻ trong gia đình. Ông ta tỏ ra hài hước, đề nghị đám trẻ ủng hộ lập trường của ông ta. Tất cả mọi đứa trẻ khác đều gật đầu và tươi cười, nhưng Cato thì ngược lại, ông nhìn vị khách với vẻ hết sức ngờ vực. Silo đề nghị ông trả lời, và khi thấy ông không hề đáp lại, ông ta tóm lấy Cato và dọa ném ông ra khỏi cửa sổ. Song Cato vẫn không hề nói lời ủng hộ luận điểm của Silo. Silo phải đặt Cato xuống, và nói với những bạn hữu của ông ta xung quanh đó:[9][10]

Plutarch cũng kể một vài câu chuyện khác về cậu bé Cato. Năm ông 14 tuổi, Cato hỏi thầy ông rằng, tại sao chẳng ai dám giết chết tên độc tài Sulla? Sarpedon trả lời như sau:

Cato Trẻ bèn trả lời:

Từ sau lần đó, Sarpedon trở nên cẩn trọng, không bao giờ dám để Cato Trẻ tự mình rong chơi quanh thủ đô Rô-ma, nhận thấy cậu học trò của mình có niềm tin mãnh liệt đối với nền Cộng hòa.

Mở đầu sự nghiệp chính trị

Sau khi nhận được quyền thừa kế, Cato đã rời khỏi nhà của cậu ông và bắt đầu học về chính trị và triết học Khắc Kỷ. Ông làm quen với một cuộc sống giản dị nhất, mà ông cố của ông là Marcus Porcius Cato Già nổi tiếng vì đã thực hiện.